ถ้าพูดถึงผักพื้นบ้านที่ชื่อว่า "ลูกเขาคัน" ในภาษาปักษ์ใต้ อาจมีหลายคนไม่รู้จัก แต่ถ้าบอกว่ามันคือลูก "เถาคัน" ไครหลายคนคงร้องอ๋อ
ลูกเขาคัน หรือ เถาคัน เป็นชื่อที่คนภาคใต้เรียกพืชชนิดนี้ เขาคัน เป็นไม้เถาเลื้อย มีหนวดเกาะเกี่ยวขึ้นไปตามไม้อื่นเป็นที่พึ่ง มักชอบขึ้นที่ชื้นค่อนข้างต่ำโดยเฉพาะริมแม่น้ำ ลำคลอง ป่าริมทะเล ส่วนมากพบเห็นแถวภาคใต้ ในพื้นที่ภาคกลาง และภาคอีสาน
ในภาคใต้นั้นมีผักผลไม้ที่ให้รสเปรี้ยวมีมากมาย ทั้งมะขาม มะนาว ส้มแขก ส้มจี๊ด ใบชะมวงแต่ในบางช่วงเวลาพืชผักเหล่านี้มีราคาค่อนข้างแพง หรือหาไม่ได้ ภูมิปัญญาชาวบ้านคนในรุ่นบรรพชนได้ค้นหาพืชผักที่รสเปรี้ยวมาแทน นั้นคือ ลูกเขาคัน โดยส่วนมากจะนำเขาคันมาทำเป็นแกงส้มกับปลาสดๆโดยเฉพาะดุกนาหรือปลาดุกเนื้ออ่อน หรือแม้แต่แกงกับปลาทะเลก็อร่อยไม่แพ้กัน
ถึงแม้ลูกเขาคันถ้าทานสดๆอาจจะมีการระคายเคืองในลำคอบ้าง(อันนี้ผู้เขียนลองชิมเอง)แต่ถ้านำมาแกงรับรองอร่อยจนต้องขอเพิ่ม
เมนูขึ้นชื่อแกงส้มปลาดุกนาลูกเขาคัน
แกงส้มลูกเขาคันนั้นจะมีรสชาดเปรี้ยวอ่อนๆจะไม่เปรี้ยวจัดเหมือนมะนาวหรือผักรสเปรี้ยวอื่นและจะมีกลิ่นหอมเฉพาะตัวของมันเอง
เขาคันนั้นมีลักษณะ เป็นไม้เถาโดยขึ้นอาศัยตามต้นไม้อื่นหรือกำแพง มีดอกออกจากข้อเป็นช่อสีขาว ลักษณะทั้งเถา ใบ ผล เหมือนองุ่นป่า เพราะช่อดอกและติดผลเป็นพวงคล้ายองุ่น ผลหรือลูกจะกลมเป็นพวงสีเขียวใส ผิวมันเรียบ เมื่อสุกผลจะเป็นสีม่วงแดงและเมื่อสุกเต็มที่จะมีสีม่วงดำ น้ำในผลที่แตกหากถูกผิวหนังจะทำให้คันระคายเคือง
เขาคัน ในประเทศไทย มี 2 ชนิด คือ
- เขาคันขาว เป็นชนิดที่ผลใช้เป็นผักแกงส้ม และเมื่อสุกเต็มที่จะมีสีม่วงดำเอามาต้มกับน้ำตาลแล้วกิน แต่น้ำเป็นเครื่องดื่มเพื่อสุขภาพ หรือในสมัยก่อนผลสุกสีดำมักใช้เป็นสีย้อมผ้า
- เขาคันแดง เป็นชนิดที่พบตามป่าเต็งรัง เปลือกเถาอ่อนสีแดง เถาแก่สีน้ำตาลอมแดง ใบและก้านใบสีแดงถึงแดงอมม่วง แพทย์แผนไทยจะใช้เขาคันแดงเป็นยาสมุนไพร คือ เถาสด หรือเถาแห้งใช้ต้มดื่มน้ำช่วยขับปัสสาวะ แก้นิ่ว เป็นยาฟอกโลหิต แก้ฟกช้ำภายในขับเลือดเน่า ขับน้ำคาวปลา
สรรพคุณของเขาคัน
เถาใช้ปรุงเป็นยาต้มกิน เป็นยารักษาโรคกษัย เป็นยาฟอกเลือด เป็นยาขับเสมหะ ขับลม รักษาอาการฟกช้ำภายใน และช่วยทำให้เส้นเอ็นหย่อน (เถา)
ใบนำไปอังกับไฟให้พอเหี่ยว ใช่ปิดฝีบ่มหนอง ถ้าฝีนั้นแตกก็จะทำให้ดูดหนองได้ คล้ายขี้ผึ้งอิดติโยนของฝรั่ง (ใบ)
ประโยชน์ของเขาคัน
ผลดิบใช้กินเป็นอาหารได้ (ให้รสชาติขมเล็กน้อย ใช้ใส่น้ำพริกและใช้แกงส้ม) (แต่มีข้อมูลชี้ว่าผลเถาคันแดงมีกรดออกซาลิคซึ่งเป็นสารพิษ หากได้รับในปริมาณมากจะทำให้เกิดอาการคัน เพราะสารนี้มีฤทธิ์ระคายเคืองต่อผนังกระเพาะลำไส้และจะถูกดูดซึมผ่านผนังที่อักเสบจนทำให้เกิดเป็นแคลเซียมออกซาเลทได้ มีผลทำให้ปริมาณของแคลเซียมอิออนลดลง ซึ่งภาวะเช่นนี้จะมีผลต่อการทำงานของหัวใจและประสาทส่วนกลาง ไตพิการ เนื่องจากมีการตกตะกอนของแคลเซียมออกซาเลท)ยอดอ่อนมีรสจืด มักนำมาลวก ต้ม จิ้มกับน้ำพริกหรือรับประทานเป็นผักสด
little House channel website
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น